Patriottisch hoofdkwartier
Patriotten
In de tweede helft van de achttiende eeuw gaat het niet goed met de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De economie is over zijn hoogtepunt heen en ook militair gezien stelt het land niet veel meer voor. Er zijn nog wel rijke regenten maar het aantal armen groeit enorm. Het gewone volk ziet hoe een kleine groep steenrijke kooplieden en adellijke families rond prins Willem V van Oranje vooral naar het eigen belang kijkt. In Frankrijk en Duitsland willen de burgers ook verandering en schrijvers noemen die beweging “de Verlichting”. Het spreekt veranderingsgezinde volksleiders in de Republiek aan. Ze beginnen clubs en gewapende afdelingen. De patriottische aanhang groeit, evenals hun kritiek op de prinsgezinde bestuurders.
Vriendjespolitiek
Patriotten komen in de stadsbesturen. Dat is vooral het geval in Holland, Utrecht en Gelderland. Ook in Woerden komen ze aan de macht. Rond 1780 is Mr. Dominicus Costerus de plaatselijke leider van de patriotten. Hij behoort tot een familie die ook al in de 17e eeuw veel invloed heeft op het stadsbestuur. Costerus is burgemeester en schout van Woerden en benoemt allerlei patriottische vrienden en familie in belangrijke functies. Maar niet alles lukt hem. De functie van baljuw en dijkgraaf van het Land van Woerden krijgt hij niet onder controle. Die benoeming gebeurt namelijk door de prins van Oranje en natuurlijk kiest hij voor deze positie een eigen aanhanger: de Goudse regent en burgemeester Willem van der Hoeve. Hij en Costerus zijn dus niet bepaald vrienden.
Patriottisch hoofdkwartier
In 1787 bereikt de spanning tussen patriotten en prinsgezinden het kookpunt. Prins Willem V raakt in paniek en vlucht met zijn gezin naar Nijmegen. De patriotten zien hun kans schoon en grijpen ook in Den Haag de macht. Nu bezitten ze ook het bestuurscentrum van het land. Om ervoor te zorgen dat de prinsgezinden, geholpen door hun bondgenoot de Koning van Pruisen, buiten de deur blijven, richten de patriotten een Commissie van Defensie op. Die houdt zich met name bezig met de verdediging van het gewest Holland. Daarom komt het kantoor van die commissie ook aan de grens van dat gewest, in Woerden.
Prinses in de val
Prinses Wilhelmina, de vrouw van Willem V, kan de vernedering van haar man niet langer aanzien en besluit dan maar zelf orde op zaken te stellen. Ze reist met een klein gevolg naar Den Haag en rekent er op dat haar komst de prinsgezinden zoveel moed geeft dat ze de macht weer terugpakken. Tussen Haastrecht en Oudewater loopt ze in de patriottische val bij de buurtschap Bonrepas. De patriotten brengen haar naar Goejanverwellesluis bij Hekendorp en sluiten haar op in een boerderij. “Woerden” geeft daarna opdracht om de prinses weer terug te sturen naar Nijmegen.
Wraak
Daarmee is de kous niet af. Want de broer van Wilhelmina is de Koning van Pruisen. Hij is woest over de vernedering die zijn zus ondergaat. Hij stuurt daarom aan het einde van 1787 een leger naar de Republiek om de patriotten mores te leren. Zo komt Willem V weer aan de macht en veel patriotten, onder wie ook Costerus, zien zich gedwongen om te vluchten. Zodra Costerus weg is, neemt Van der Hoeve natuurlijk weer zijn intrek in het Kasteel Woerden.
Rollen omgedraaid
In 1795 keert het tij voor de patriotten ten goede. Gesteund door Franse troepen grijpen ze definitief de macht. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden wordt ingewisseld voor de Bataafse Republiek. In Woerden is het dan de beurt aan Van der Hoeve om zijn biezen te pakken. Hij vlucht naar Engeland. En natuurlijk is de nieuwe baljuw en dijkgraaf … Mr. Dominicus Costerus!
