Coöperaties: samenwerking loont

Je moet er niet aan denken: ineens brandt je huis af. Gelukkig geen gewonden of erger maar … je zit in de penarie. Hoe betaal je een nieuw huis? Als je verzekerd bent betalen alle verzekeringsnemers een beetje mee. Omgekeerd betaal jij ook wat mee aan de schade van een ander. Samen kun je doen wat je in je eentje niet lukt. Ruim honderd jaar geleden ontdekken mensen dat ze in veel meer gevallen samen veel sterker staan dan alleen. Ze richten verenigingen op, ook wel coöperaties genoemd naar een oud woord voor ‘samenwerking’. Sommige verenigingen richten zich op verzekeringen, anderen op geldzaken. Je kunt op een gegeven moment in Woerden zelfs lid worden van een winkel!

Samen in een bank

Rond 1900 ontstaan de eerste coöperatieve verenigingen. Die beheren bedrijven, banken, of bijvoorbeeld een verzekeringsmaatschappij. De vereniging is er voor de leden. Samen kunnen ze voordelen krijgen. Zoals bij het inkopen van goederen of het spreiden van risico’s. Coöperaties bestaan nog steeds. Je vindt ze veel in de zakelijke dienstverlening, maar ook in de landbouw en de industrie.

De eerste coöperatieve organisaties ontstaan hier in de sector van de banken en van de brandverzekering. Neem de Boerenleenbanken. De eerste komt in Harmelen (1908), dan in Kamerik (1909), vervolgens in Zegveld en de Meije (1910) en tenslotte, pas in 1916, ook in Woerden. Vanaf de jaren zeventig van de twintigste eeuw gaan die banken op in grotere, landelijk werkende organisaties. Ook voor het verzekeren tegen brandschade komen er verenigingen, die vaak ‘de Onderlinge’ worden genoemd. In 1909 ontstaan Onderlinge Brandwaarborgmaatschappijen in Harmelen, Kamerik en Zegveld. Een jaar later zijn Barwoutswaarder, Rietveld, Waarder en Lange Ruige Weide aan de beurt. Enkele van deze coöperatieve organisaties bestaan nog altijd.

Lid zijn van een winkel

Het personeel in het nieuwe interieur van de winkel van de Coöperatieve Vereniging ‘Elkander Trouw’ aan de Kerkstraat 6 te Woerden, geopend in 1952 en in 1966 gesloten.

In 1919 begrint de succesvolle winkelcoöperatie “Elkander Trouw”, bedoeld voor zowel protestante als katholieke arbeiders. De coöperatie kan kruidenierswaren goedkoop inkopen en dus ook goedkoop verkopen aan de leden. De winkel staat eerst in de Havenstraat en later in de Kerkstraat, op nummer 6. De organisatie houdt het uit tot aan de jaren zestig van de vorige eeuw. Dan wordt ze uit de markt gedrukt door de opkomst van de supermarkten, die vaak behoren tot landelijke ketens.

Landbouw coöperaties

In Kamerik en Zegveld gaan boerenbedrijven vanaf 1948 gezamenlijk landbouwwerktuigen en –machines inkopen. De “Samenwerking” in Kamerik is inmiddels ter ziele maar de Coöperatieve Vereniging tot Exploitatie van Werktuigen en Machines; “Ons Belang” U.A., bestaat nog steeds. Ook in Woerden zien we een vergelijkbare ontwikkeling. In 1947 wordt de Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging Woerden opgericht. Later verandert de plaatsaanduiding in “De Rijnstreek”. Deze organisatie koopt voor de leden mest in, evenals veevoeder en allerlei werktuigen. Het is een groot succes en daardoor moet het bestuur al snel besluiten om de werktuigen-activiteiten te verzelfstandigen. De “Coöperatie”, zoals de organisatie in Woerden gaat heten, legt zich dan toe op veevoeders. Tot de jaren 80 van de vorige eeuw blijft deze vereniging bestaan en domineert de enorme silo de skyline van Woerden. Dan gaat het geheel op in Cavo-Latuco en aan het begin van de 21e eeuw verdwijnt ook de silo.

Veilingvereniging

Tenslotte is er nog het bijzondere verhaal van de veilingvereniging. Op 19 maart 1919 komen 28 kwekers van groeten en fruit uit Woerden en omgeving bij elkaar in het hotel Zomerzorg aan de Meulmansweg. Ze richten de Coöperatieve Veilingvereniging “Woerden en Omstreken” op. Eerst legt men zich toe op het kweken van groenten, waar na de Eerste Wereldoorlog veel behoefte aan is. Later verandert het karakter van deze coöperatieve vereniging tot een veiling voor fruit. De eerste veilingen vinden dan plaats in hotel ‘De Eenhoorn’ aan de Utrechtsestraatweg. Later neemt men een loods aan de Singel in gebruik en in 1928 komt er een echt veilinggebouw, gelegen aan de Oudelandseweg. In 1959 verhuist de veiling nog naar een nieuw gebouw aan de Johan de Wittlaan. Maar de verhuizing blijkt de inleiding tot het einde. De fruitteelt rond Woerden stort in elkaar. In 1968 moet het bestuur besluiten om de vereniging op te doeken.